Knopendozen

Wat kwamen er een leuke reacties binnen op onze oproep om uw knopendozen en -collecties te delen!

In onze nieuwsbrief van mei 2021 vroegen we of u of iemand in uw familie een ‘knopendoos’ had. ‘Een blik, trommel of andere verpakking of locatie, waar knopen in bewaard worden. Bijvoorbeeld van oude kledingstukken, knopen van eerdere generaties of bijzondere vondsten…’

Enthousiaste reacties stroomden binnen, wat we echt geweldig vonden! Op deze pagina vindt u alle foto’s die we tot nu toe ontvingen. Heeft u thuis nou ook een mooie knopendoos of knoop met een verhaal? Stuur een foto en korte toelichting aan commisiePR@kostuumvereniging.nl, we nemen het graag op deze pagina op.

Kort daarna kwam er nog vier mooie verhalen binnen, en tot onze schaamte moeten we bekennen dat deze al deze tijd zijn blijven liggen. Daarom willen we deze bijdrage nu graag in het zonnetje zetten, want het zijn toch wel hele mooie stukken. Hier het eerste, met dank aan mevrouw K. en haar vader.

Dit is de knopenpot uit de nalatenschap van mijn beppe (oma). Ze heeft haar hele leven in Staphorst gewoond en droeg vanzelfsprekend streekdracht. De Staphorster vrouwendracht kent geen knopen. Beppes knopencollectie is dan ook klein en bestaat grotendeels uit mannenknopen. De grote knopen met een verdikte rand werden gebruikt voor bevertiense klepbroeken. De bewerkte houten knopen op de voorgrond zaten aan daagse hemdrokken. De witte knopen komen van kussenslopen, de blauwe van boezeroens. Er zit een enkel roze knoopje tussen, wellicht zat het ooit op een kledingstuk van de dochter die de streekdracht afgelegd heeft.

Bij de mannendracht van veel streekdrachten horen keelknopen. De oudste keelknopen zijn gemaakt van zilver, de latere meestal van goud. Over het algemeen geldt: hoe kleiner de knopen, hoe ouder ze zijn. De kleinste keelknopen op de foto zijn van rond 1700, de grootste stammen uit 1994.

De rijkdom waarin we nu leven was in vroeger eeuwen voor de meeste mensen onvoorstelbaar. Knopen van zilver werden van generatie op generatie doorgegeven en zorgvuldig bewaard. Deze setjes zijn vermoedelijk bedoeld voor herenvestjes. De knopen in het ovale doosje stammen uit 1787.

Hier zijn een paar knopen uit de (verzamel-)knopendoos van mijn vader:

1. Amsterdamse knoop, ca. 1875

2. Jozef met de vrouw van Potifar, ca. 1900

3. boerin die een koe melkt, 1790

4. de Nederlandse maagd met de tekst ‘Blyheidt Vryheidt’,  1784

5. ‘armeluiszilver’ (tin)

6. een familiewapen, ca. 1730

7. paard met wagen vol kazen, 1786

8. een gegraveerde eikel, ca. 1730

En het tweede, met dank aan mvr. Hovinga-van Eijsden.

Een knopenmandje

Drie generaties knopendozen

‘Jazeker heb ik knopendozen!’ mailde mevrouw Kasemier ons enthousiast. Drie stuks, van drie generaties, oma (* 1886), moeder(*1919) en mijzelf(*1955). Het blikje ‘goudse stroopwafels’ was de doos van mijn oma.

Opa rookte ‘Uiltjes sigaren’, en zo kwam mijn moeder aan haar prachtige doos. En toen ik zelfstandig ging wonen kreeg wat knopen mee, in het chocolade doosje. De andere twee dozen heb ik, als de enige handwerkster in de familie, als vanzelfsprekend, gekregen. Mijn zusjes vinden de dozen ook nogal ‘stinken’ , en ik moet erkennen, er komt toch altijd een wat vreemde geur uit de oude dozen.

Ondertussen is de inhoud van de dozen gemixt. Ik heb ze wat gesorteerd: Groten, kleinen en ‘van metaal’. Dat vind ik  makkelijker zoeken.

Ik heb geprobeerd nog een paar knopen apart te fotograferen, ik denk de bijzonderste uit de dozen. Van leer, metaal, hout en glas. Maar ik ben niet zo’n fotograaf…

Wat er ook gemaakt wordt, als er knopen aan moeten, gaan eerst deze drie dozen open. En zo zijn er al heel wat knopen met een tweede of derde ‘leven’ bezig.

We hadden het niet breed thuis, maar mijn moeder kon prachtig naaien (ze was voor haar huwelijk directrice op diverse ateliers van C&A). Als we (haar dochters) iets in ons hoofd hadden en een schetsje maakten, maakte ze dat zo. Meten, en gelijk op de stof tekenen. Héél soms een stuk krant als patroon papier, maar het patroon werd altijd zó bedacht. Knippen, als het mis gaat dan gaat het resultaat naar het Leger des Heils; daar is nooit wat terecht gekomen!

Toen ik, als ik me niet vergis, in de tweede klas van de middelbare school zat (1970), werd de roklengte-mode midi. En ik  had daar wel een idee bij. De lap was voor 7,50 gulden gekocht, en moeder naaide ‘mijn patroon’.

Er moesten 4 knopen op en dat was een rib uit het lijf: 2 gulden per stuk heb ik er voor betaald.
Ik heb het ‘deux pieces’, waarvan de knopen duurder waren dan de stof, heel veel gedragen, en zoek er nu evt een (verzamelende) liefhebber voor. Weggooien krijg ik niet over mijn hart.

Ook van haar andere oma bezit mevrouw Kasemier een  aantal schatten. Ze sloot haar mail af met een p.s. “zo is er bij mij ook een hele verzameling ritsen ontstaan. Want een goede rits gooi niet zomaar weg! Maar die zijn natuurlijk niet uit oma’s tijd. Oma deed alles nog met van die haakjes en oogjes, waar ik ook nog heel wat van heb…die komen uit de erfenis van mijn andere oma (*1880), zie de overige foto’s.”

Opa’s brandweeruniform

Hierbij een paar foto’s van de knopen blikjes van m’n oma. In de ene zitten knopen van het brandweeruniform van m’n opa. In de andere (hieronder) van alles wat.

Het blauwe blik heb ik van iemand gekregen met veel knopen erin en hier verzamel ik ook m’n eigen knopen in.

Foto’s met dank aan Kirsten Stoop-Beemster

Uit moeders collectie

Ik heb van mijn moeder, Sijgje Schakel-van Houwelingen (1920-1960),  wel een paar heel oude knopen, zelfs 2 van karton, maar de doos is er niet meer. Bij de parelmoeren en kartonnen knoopjes weet ik geen jaartal. De bloemetjesknopen kan ik me nog wel herinneren. Ze zijn minstens 60 jaar oud. De kleinste is van hout.

ATM vondst

Wat hopen we volgend jaar weer een Antiek Textielmarkt (ATM) te kunnen organiseren. Want met dit soort mooie vondsten gaan onze handen wel kriebelen, die van u niet?

Eus schreef: ‘deze doos heb ik een keer op een ATM gekocht, en staat dag en nacht opgesteld in mijn huiskamer.’

Een selectie van de knopen in de doos:

“Als kleuter maakte ik kettingen van knopen uit de knopenla van mn moeder. Dit ” touwtje” van bruine ( stop)wol met ” kralen” is dus meer dan 70 jaar oud ( ik word dit jaar 75!) En mijn moeder heeft dat dus áltijd tussen de knopen laten zitten!!!

De grote bruinrode knoop met lichte rand had -dat weet ik écht nog precies- ook een betekenis bij het spelen: als ik met mijn minipopjes en poppenhuis speelde, deed deze knoop dienst als ” bord tomatensoep”. Dat zag ik erin, in mijn fantasie.”

Foto’s met dank aan Eugenie Gaiser

Jugendstil

In Nederland, België en Frankrijk werd en wordt met de meute gejaagd, ’Vénerie’. Omdat het volgens Franse traditie geschied bedient men zich van Franse termen. De leden, ‘boutons’ dragen een pakje van voorgeschreven snit, kleur en bijbehorende knopen.

Mijn favoriete knopen uit mijn ‘knopendoos’ zijn die van Équipage Door Deelerwoud, 1898 – 1908, voor personeel, ‘les hommes’, zilver met vergulde applique en boutons, vergulde knoop met zilveren applique, 30 mm. en kleine knoop 18 mm.

Daarnaast bestaan in hoog reliëf geperste knopen als van de Rallye Chilleau, 1903- 1909, met een haas, een korte jachthoorn en het devies, 30 mm. voor de grote knoop en 18 mm. voor de kleine knoop.

Het is de enige Vénerie knoop in Jugendstil die ik heb gevonden.

Foto’s met dank aan F.S.

Oma’s knopendoos

Hierbij stuur ik je 2 foto’s van de knopen doos van mijn oma. Als kind vanaf 3/4 jaar (ik ben inmiddels 49 jaar)  speelde ik met deze knopen, de soorten, de kleuren etc ik vond ze toen al fascinerend. Mijn oma is een aantal jaren geleden overleden, en als aandenken kreeg ik deze knopen doos. Af en toe maak ik de doos weer open, en dan ruik ik de typerende oude knopen geur en komen de herinneringen boven.
Van haar heb ik de liefde voor textiel en handwerk meegekregen….

Foto’s met dank aan Joke Rozenbeek

Een liefde voor blauw

Ik ben altijd gefascineerd geweest door knopen. Ik heb er dan ook veel, in allerlei verschillende dozen en (jam)potjes. Een echte knopendoos heb ik niet.

De ‘alledaagse’ knopen zitten voornamelijk in het achterste ladenkastje (oorspronkelijk gekocht voor schroefjes en moertjes), op kleur gesorteerd.

Het linker vierkante trommeltje is van ‘Niemeijer koffie en thee’, dat voor 2/3 is gevuld met witte knoopjes (zoals van blouses en overhemden) en het andere is een trommeltje van DE-thee, gevuld met plastic zakjes, die in de naad van nieuwe bloesjes en jasjes zijn bevestigd als extra knoop ‘voor het verlies’. Daarin zit ook een plastic zak met knopen van mijn moeders kleding.

Vijf knoopjes uit deze zak ziet u hierboven. Op deze foto staan ook een paar knoopjes die ik ooit zelf heb gemaakt, omdat de NKV een workshop heeft gepland van dit soort knoopjes. Het zijn oude trommeltjes, omdat ik voor WO II ben geboren en altijd alles bewaar …

Om te laten zien wat ik zoal met knopen doe, staan er op foto 3 vier kettingen gemaakt van blauwe knopen. Een paar jaar geleden kocht ik op de markt een zakje met blauwe knopen in allerlei maten en kleuren blauw, meestal maar een van dezelfde soort. Er waren zakjes met verschillende kleuren, maar blauw is de kleur waar ik voor ga.

Foto’s met dank aan Elly de Vries

Een mooi vondst

“Het is een Franse vintage (echte) knopendoos van een heel stevige kartonsoort bekleed met mooi gebloemd linnen. Dat is nog volledig intact! 80% van de knopen zat erin, ook nog kantjes, maar die combineerden niet goed met de rest.” schreef Boukje over haar vondst.

Foto met dank aan Boukje Mulder.

Het risico van een knopendoos

“Hierbij twee foto’s van de knopendoos die ik onlangs heb geërfd van mijn schoonmoeder. Hij staat op de naaidoos, die ook van haar was. Ze is op 4 februari jongstleden op 95 jarige leeftijd overleden. Ze heeft altijd als kraamverzorgster en verpleegster gewerkt en was daardoor heel modern voor haar tijd. Ze had niet veel tijd om creatief bezig te zijn en dat had haar interesse ook niet zo. De knopendoos was daarom puur functioneel. Er zitten ook knopen in die zij op haar beurt weer had geërfd. Ik heb wel alles uitgezocht, want de doos zat vol met schroefjes, spijkertjes, paperclips en allerlei rariteiten en onderdeeltjes waarvan niemand meer weet waarvan ze ooit waren, maar er zaten ook veel spelden in! Zoeken naar een knoop was daardoor een hachelijke onderneming “

Foto met dank aan Mirjam Hartog

Djapara knopen

Mogelijk komen deze knopen u bekent voor? In het bulletin van mei 2013 stonden ze bij een ingezonden brief van mevrouw Landeweer-Vahrenkamp, in reactie op een stuk van Geeske Kruseman over de vroege geschiedenis van de knoop.

Mevrouw kreeg deze handgestoken knopen, die ‘Djapara knopen’ genoemd werden, ruim vijftig jaar geleden van haar schoonmoeder. De knopen hebben op vele kledingstukken gezeten, en hoewel allen al lang verdwenen zijn, is mevrouw Landeweer-Vahrenkamp de knopen altijd blijven bewaren.

Foto met dank aan A. Landeweer-Vahrenkamp

Laatjes

Wat een heerlijke knopendoos!

Foto’s met dank aan Syts

Handwerkjuf?

“Hierbij [de foto] van een chroomkleurige metalen knopendoos die van een tante (1904-1958) is geweest. Heb helaas geen idee waarvoor de doos oorspronkelijk gediend heeft. […]  Ik denk dat deze tante een opleiding tot handwerklerares heeft gehad, want ik heb ook 2 naaimandjes van haar en allerlei handwerkattributen.”

Foto’s met dank aan mevrouw Kleerebezem.

Een ladekastje vol schatten

Sommige knopendozen zijn wel erg leuk! Eugenie schreef dat onderstaand kastje een heel oud onderstel / blok van 2 lades is, behorende bij een oud trapnaaimachine-meubel. Haar moeder bewaarde daar haar spulletjes in, waarbij één blokje gereserveerd was voor knopen en toebehoren. En die traditie heeft Eugenie voortgezet, maar dan met een likje bruine verf en een plankje bovenop het blokje. Alles voor “het nut ende zuinigheden” – een gebruik in Huize Gaiser.

Het kastje …

… en een van de lades.

Foto’s met dank aan Eugenie Gaiser.

Foto’s met dank aan Anne Ritsema van Eck, www.theblockprinttree.com

“Deze knopendoos, meer een trommel,  komt uit de nalatenschap van de oma van mijn ex. Zij was in haar werkende leven vroedvrouw en in haar vrije tijd enthousiast en kundig handwerkster. Ze had weinig familie, eigenlijk alleen haar twee kleinzoons, dus na haar overlijden heb ik geprobeerd zoveel mogelijk van haar handwerken (borduurwerk, voornamelijk) en toebehoren te redden van de kringloopwinkel. Haar antieke houten naaidoos met inhoud is nog steeds een van mijn liefste bezittingen. De mooiste knoopjes die in deze knopentrommel zaten waren kleine parels met een gaatje erin. Deze had ze blijkbaar van een zijde blouse geknipt, want de stukjes stof zaten er nog aan. Ik heb de knoopjes gebruikt voor een jurk van mezelf. Overigens koop ik nooit knopen – alle knopen die ik nodig heb haal ik uit de trommel. Reserveknopen die ik ooit kreeg bij nieuwe kleding bewaar ik er tevens in.”

Een collectie knopendozen

Dit metalen sigarendoosje is de oorspronkelijke knopendoos van mijn oma Attje Elzinga – Bosma (foto 1.0). Er hebben andere knopen in gezeten, dan er nu in zitten. Van de verzamelde zgn. werkkleding-knopen heb ik een knopenketting gemaakt, die ik veelvuldig draag.

De inhoud van dit knopendoosje bestaat uit door mij verzamelde items vanaf eind zestiger jaren, toen ik getriggerd raakte door ‘oude knopen’. Het is een bonte verzameling aan knopen: parelmoerknopen (los of op een kaartje), glasknopen, porseleinknopen  wasknopen, linnenknopen, knopen van been of kunststof (foto 1.2) Een serie rode knopen, die van een door mij gedragen vestje komen. Een enkele metalen knoop (lijkt wel een broche) uit de nalatenschap van mijn schoonmoeder. Knopen voor verpleegsterskleding. Een keelknoop voor een mannenoverhemd. En een bijzonder manchetknoop, die mogelijk een blouse van mijn oma gesierd heeft aan het begin van de 20^e eeuw (zie hieronder).

In de knopendoos zit ook een klein rond doosje, dat ik koester. Deze antieke knoopjes verzamelde ik eind 60er jaren op een rommelmarkt in Frankrijk (foto 1.4). Het zijn een aantal paarlemoer-knoopjes en git-knoopjes met bloemmotief. De twee mini-knoopjes (op kaart) zijn bedoelt voor poppenkleding.

Dit houten sigarenkistje is de oorspronkelijke knopendoos van mijn moeder Ytje Oosterhuis – Elzinga.

De inhoud van de knopendoos is een vergaarbak van knopen, drukknopen, haakjes-en-ogen, gespen, ringetjes, een naaimachinelampje, en veiligheidsspelden. De knopen zijn een verzameling vanaf de 60er- tot aan de 90er jaren, toen het vervaardigen van kleding nog actief werd beoefend.

In die tijd was zowel mijn moeder als ik verzot op de zgn. stofknopen, die je met behulp van een mal zelf in elkaar kon knutselen. Zo werd een leuk accent (ook in geborduurde vorm) op je outfit gecreëerd.

Foto’s met dank aan Attje Oosterhuis https://attjeoosterhuis.nl/

Foute knopen, een bevrijdingsblik en ‘de bakken’

Sommige leden bleken hele collecties aan knopen te bezitten! Eugenie (u bent haar eerder op deze pagina tegengekomen), stuurde ook onderstaande foto’s nog in.

“Een glazen pot (met beugelsluiting geloof ik) […], daarin de “ meest afschuwelijke, zéééér foute” knopen, uit de jaren 80. Van die goud flonkerende gevallen met nepstenen. Allemaal eenlingen, een pot vol. Ze komen van kartonnen kaarten , gebruikt in winkels en door de vertegenwoordigers. Wij gebruiken ze voor het versieren van diverse zaken. Wel kleurrijk op een foto.”

“[Daarnaast …] een heel oud half vergaan blik, lekker gebutst en gedeukt, een koektrommel, oranje van kleur, want van meteen na de bevrijding gekocht voor koekjes, en dus oranje ….. Later knopen en kaartjes stopwol als inwoners.”

En een voorbeeld van de ‘moderne knopendozen’: bakken met een inlegdeel. Eugenie schreef erbij: “de 2e bak heb ik maar niet gefotografeerd, want dat is hetzelfde laken een pak, om in textiel termen te blijven….”

Dank voor de foto’s Eugenie, wat leuk om te zien!